Atlantic Council paralajmëron: Pezullimi i dialogut strategjik rrit rrezikun e izolimit politik të Kosovës

ilustrim i Institutit per Lidership Civil

Pezullimi i dialogut strategjik SHBA–Kosovë: një paralajmërim për marrëdhëniet transatlantike dhe stabilitetin e rajonit
Më 12 shtator, administrata e Trump-it pezulloi dialogun e saj strategjik me Kosovën, duke përmendur veprime dhe deklarata të pacaktuara nga kryeministri kujdestar Albin Kurti. Ky pezullim vjen pas shtatë muajsh krizë politike në Kosovë, me vendin që nuk ka arritur të inaugurojë një parlament të ri që nga zgjedhjet e muajit shkurt.

Çfarë do të thotë ky pezullim për marrëdhëniet SHBA–Kosovë? Dhe çfarë tregon koha e zhvillimeve të fundit në dialogun SHBA–Serbi për qasjen e administratës Trump ndaj Ballkanit?
Për përgjigje, ne zhvilluam një diskutim me ekspertët më poshtë.

1. Çfarë është dialogu strategjik dhe pse ka rëndësi?

Dialogu strategjik është një mjet diplomatik që Shtetet e Bashkuara përdorin për të avancuar marrëdhëniet dypalëshe me shtete të ndryshme. Ai përfshin diskutime në nivele të larta mbi një agjendë të gjerë të rënë dakord. SHBA ka zhvilluar dialogë strategjikë me disa shtete të Evropës Juglindore, përfshirë Bullgarinë, Rumaninë, Greqinë, Kroacinë dhe Maqedoninë e Veriut. Përmes këtyre dialogëve, SHBA synon të forcojë partneritetet në fusha si mbrojtja, siguria energjetike, tregtia, investimet, siguria kibernetike dhe lidhjet ndërnjerëzore. Qëllimi i përgjithshëm i këtyre dialogëve është të promovojnë stabilitetin, mirëqenien dhe integrimin në institucionet euroatlantike për vendet pjesëmarrëse. Njëkohësisht, ato i shërbejnë interesave strategjike të SHBA-së duke ndihmuar në kundërvënien ndaj ndikimit të fuqive të tjera globale dhe sigurimin e një Evrope më të qëndrueshme dhe të sigurt.
— Jeffrey Hovenier, bashkëpunëtor i lartë jo–rezident në Atlantic Council’s Europe Center dhe ish–ambasador i SHBA-së në Kosovë.

2. Pse Shtetet e Bashkuara e pezulluan dialogun strategjik?

Njoftimi i SHBA-së nuk specifikoi një arsye të vetme për pezullimin, por përmendi “shqetësime për veprimet e qeverisë kujdestare që kanë rritur tensionet dhe paqëndrueshmërinë.” Edhe pse pezullimi ndodhi menjëherë pas deklaratave të Kurtit më 7 shtator, ku ai kritikoi Gjykatën Kushtetuese të Kosovës, mund të jetë se kjo ishte vetëm pika e fundit pas një serie frustrimesh të mëhershme ndaj qeverisë Kurti. Në dy vitet e fundit, Kurti është përballur me kritika të ashpra nga Bashkimi Evropian, Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e NATO-s për vendosjen e njëanshme të kryetarëve shqiptarë në komunat me shumicë serbe pas zgjedhjeve të bojkotuar, për refuzimin e thirrjeve perëndimore për de–eskalim, dhe për dërgimin e njësive të armatosura të policisë në veri pavarësisht paralajmërimeve se këto veprime mund të shkaktonin destabilitet. Vendimi i SHBA-së për të pezulluar dialogun mund të jetë, pra, një lëvizje e kalkuluar për të ushtruar presion ndaj Kurtit që të bëhet një partner më konstruktiv me Uashingtonin dhe aleatët transatlantikë.
— Lisa Homel, drejtoreshë e asociuar në Atlantic Council’s Europe Center.

3. Cilat janë pasojat për Kosovën?

Vendimi i SHBA-së për të pezulluar dialogun strategjik me Kosovën ka pasoja të menjëhershme dhe shqetësuese për Kosovën dhe komunitetet e saj minoritare, veçanërisht serbët në veri. Dialogët strategjikë nuk janë thjesht ushtrime simbolike; ato ofrojnë një kornizë të strukturuar për avancimin e stabilitetit, forcimin e llogaridhënies institucionale dhe promovimin e qeverisjes gjithëpërfshirëse në një shtet multietnik. Me Uashingtonin që bën një hap prapa, pakicat në Kosovë rrezikojnë të mbeten më të ekspozuara ndaj politikave të njëanshme të autoriteteve lokale dhe aktiviteteve të paligjshme që mund të thellojnë margjinalizimin, të rrisin tensionet lokale dhe të kufizojnë edhe më shumë hapësirat e tyre për pjesëmarrje të mirëfilltë politike. Koha e këtij pezullimi është fatkeqe dhe do të ketë pasoja negative për Kosovën. Ai ndodh në një periudhë të paqëndrueshmërisë së lartë politike, me qeverinë Kurti nën kritika të ashpra ndërkombëtare për veprimet që kanë synuar mbylljen apo pengimin e mbështetjes që Serbia u jep komuniteteve serbe në Kosovë. SHBA dhe Evropa i kanë karakterizuar këto veprime si të njëanshme, të pakoordinuara me partnerët ndërkombëtarë dhe të panevojshme për rritjen e tensioneve. Në një kohë kur bashkëpunimi ndërkombëtar dhe sigurimet politike mund të ndihmonin ndjeshëm rrugëtimin dhe pozicionin e Kosovës, qeveria tani përballet me pasojat e humbjes së besimit nga partneri më i rëndësishëm.
— Ilva Tare, bashkëpunëtore e lartë në Atlantic Council’s Europe Center dhe moderatore e serisë “Balkans Debrief”.

4. Çfarë roli luan Serbia në këtë?

Administratat amerikane gjithmonë kanë refuzuar logjikën zero–sum që preferojnë Prishtina dhe Beogradi, duke bërë të qartë se politika ndaj njërës palë është e pavarur nga tjetra. Megjithatë, ky vendim vjen vetëm pesë javë pasi sekretari amerikan i shtetit Marco Rubio dhe ministri i jashtëm serb Marko Gjuriq u takuan në Uashington dhe ranë dakord për zhvillimin e një dialogu strategjik dypalësh midis SHBA-së dhe Serbisë gjatë këtij viti. Edhe pse dialogu i ardhshëm SHBA–Serbi duhet të konsiderohet veçmas nga zhvillimet me Kosovën, lind pyetja nëse është momenti i duhur që SHBA të thellojë marrëdhëniet me Serbinë — qoftë edhe në mënyrë simbolike. Muajt e fundit, Serbia është përfshirë nga protesta të gjera antiqeveritare që janë përballur me shtypje brutale policore me miratimin e presidentit Aleksandar Vuçiq. Dhuna ka qenë aq e madhe saqë komisionerja evropiane për zgjerim, Marta Kos, ka vënë në dyshim “sinqeritetin e angazhimit të Serbisë ndaj rrugës evropiane,” duke thënë se “Bashkimi Evropian ka një problem në Beograd.” Ka gjithashtu shqetësime se qeveria serbe mund të përpiqet të shmangë vëmendjen nga kriza e brendshme duke shkaktuar tensione të reja etnike në veriun e Kosovës. Dialogët strategjikë janë po aq sinjal politik sa edhe mjet bashkëpunimi konkret, ndaj mbetet detyrë e Uashingtonit të vlerësojë nëse ky është momenti i duhur për të dërguar sinjalin se dëshiron të avancojë marrëdhëniet me Beogradin.
— Lisa Homel